Atlantis

Het een en ander over het Caru̇h́ (Karktisch), de taal van Cȧrq́ax, staat hier:

• beknopt overzicht van de grammatica
• Woordenlijst Nederlands-Karktisch
• Woordenlijst Karktisch-Nederlands

Oorspronkelijke eerste post:

Spoiler: weergeven

Omdat ik vond dat ik eerst wat meer over de taal wil weten vooraleer me met kaarten e.d. bezig te gaan houden, heb ik een grove opzet gemaakt van het Caru̇h́ (u mag ook Karktisch zeggen). In hoofdlijnen:

Naamwoorden:
Er zijn geen geslachten. Zelfstandige naamwoorden bestaan in bekennende en ontkennende vormen. D.w.z. dat men ȧxe ('een/het huis'), ȧxexe ('(de) huizen') en xȧxe ('geen huis/huizen') kan tegenkomen.

Daarnaast zijn er tien naamvallen: absolutief (= onderwerp bij onovergankelijke werkwoorden, lijdend voorwerp bij overgankelijke werkwoorden; ook het werkwoord wordt als zelfstandig naamwoord in de absolutief gezet als er een hulpwerkwoord in de zin staat), ergatief (= onderwerp bij overgankelijke werkwoorden), datief (= meewerkend voorwerp), partitief (= deel/geheel (bv. een glas bier, 542 kilo zeezoogdieren), maar ook het lijdend voorwerp staat in de partitief als er een hulpwerkwoord in de zin staat), genitief (bezit, 'van'), comitatief (gezelschap, 'samen met'), ablatief (herkomst, 'van', 'uit'), allatief (bestemming, 'naar'), instrumentalis (hulpmiddel, 'met', 'door middel van') en locatief (plaats/tijd, 'in', 'op', etc.).

Dit levert een totaal van 30 vormen op, verspreid over bekennend enkelvoud, bekennend meervoud en ontkennend. Er zijn twee stammen, namelijk de absolutiefstam (bij 99% van alle woorden is dit de grondvorm; er is een handjevol woorden waarvan de absolutief enkelvoud afwijkt van de absolutiefstam - die woorden moet ik overigens nog verzinnen; ik heb alleen nog maar bedacht dat ze er zijn ) en de ergatiefstam, welke laatste meestal regelmatig wordt afgeleid van de eerste, maar uitzonderingen hierop komen voor.

Telwoorden:
1. vut, 2. v́ėxe, 3. cėv́i, 4. aulu̇, 5. vas, 6. ȧna, 7. x́oz, 8. x́aq́ė, 9. v́edes, 10. coq́ (wordt vanzelfsprekend t.z.t. uitgebreid)

Werkwoorden:
Onovergankelijke werkwoorden richten zich naar het subject in de absolutief; overgankelijke werkwoorden naar het subject in de ergatief. In de onbepaalde wijs hebben onovergankelijke werkwoorden geen speciale uitgangen, terwijl aan overgankelijke werkwoorden met –(e)zȯ wordt toegevoegd. Er zijn persoonsmarkeringen (ik noem ze liever geen 'uitgangen', aangezien het een combinatie van voor- en achtervoegsels betreft, dus dan zou je eerder moeten spreken van 'in- en uitgangen') voor de eerste persoon enkel- en meervoud, de tweede persoon, de derde persoon 'levende wezens', en de derde persoon 'objecten en abstracta'. Vaak wordt er echter een constructie gebruikt met hulpwerkwoorden als zėzȯ (doen), ȧxazȯ (niet doen), mahȯ (klaar zijn met), irq́azȯ (doorgaan met), etc. Deze constructies zijn altijd overgankelijk en het eigenlijke hoofdwerkwoord is hierin een zelfstandig naamwoord (gerundium) dat als lijdend voorwerp in de absolutief gezet wordt. Het eigenlijke lijdende voorwerp verschijnt daarna in de partitief. Vergelijk:

ocėlunȯ Janeneś unov́ėn xogiq́ (Jan vermoordt mijn hond; vermoordt - Jan (erg) - ik (gen) - hond (abs));
ozėco Janeneś cėlezȯ unov́ėn xogiq́enśok (Jan vermoordt mijn hond; doet - Jan (erg) - vermoorden (abs) - ik (gen) - hond (part))

oxisćėco x́uldė reźauǵon (er staat een paard in de gang of het paard staat in de gang; staat - paard (abs) - gang (loc));
ozėco x́uldėneś xisćė reźauǵon (er staat een paard in de gang of het paard staat in de gang; doet - paard (erg) - staan (abs) - gang (loc)).

Ook de verleden tijd wordt op zo'n manier uitgedrukt:
omo Janeneś cėlezȯ unov́ėn xogiq́enśok (Jan heeft mijn hond vermoord; is klaar - Jan (erg) - vermoorden (abs) - ik (gen) - hond (part)).

Vanwaar eigenlijk het gebruik van het Latijnse schrift met tig diakritische tekens? Is een eigen schrift dat beter is toegesneden op de klanken van deze taal niet handiger? Of toegevoegde lettertekens in plaats van al die stipjes, balletjes, rondjes, vierkantjes, haakjes en streepjes op, onder en in de letters?

Er zijn goed beschouwd maar twee diacritische tekens, namelijk de acuut, die op diverse medeklinkers kan voorkomen (en een realisatie daarvan iets verder voor of achter in de mond weergeeft), en het puntje, dat op klinkers kan voorkomen (daarvoor heb ik nog geen definitieve functie bedacht). In vergelijking met diverse Slavische en Baltische talen of Turks valt het dus eigenlijk best mee. Misschien dat er een inheems schrift bestaat, maar dat is waarschijnlijk gesneuveld na de revolutie in de negentiende eeuw, om een moderner imago te geven aan het land (vgl. Turks). Ik heb voorlopig geen haast om zo'n eventueel schrift uit te werken overigens; het ziet er misschien wel interessant uit, maar wie zich er niet in verdiept, kan bv geen leenwoorden herkennen en heeft dus een verminderde kans om op het eerste gezicht op basis van eigen deductie wat regels in de taal te ontdekken.

Dat ziet er redelijk ingewikkeld uit, maar wél origineel! Overigens zie ik waar waarschijnlijk die diakritische tekens zouden moeten staan alleen maar blokjes.

O ja, dat gebeurt vaker met mijn talen. Ik ben zelf helaas niet heel erg technisch wat betreft het oplossen hiervan, maar dat zijn anderen waarschijnlijk wel..

(Origineel is de taal trouwens allerminst, maar het is ook erg moeilijk om tussen 6000 echte talen iets te bedenken wat niet al ergens gedaan wordt; elke keer als je denkt iets origineels te hebben bedacht, dan stuit je plotseling op een taal die door nog maar 42 mensen gesproken wordt in de binnenlanden van Papua of zo die precies dezelfde systemen blijkt te hebben als jouw verzonnen taal. Ik had toen ik 14 was eens een taal bedacht waarvan ik dacht dat die nergens op zou lijken, maar toen ik wat meer verschillende talen begon te ontdekken, bleek mijn taal zo Indo-Europees te zijn als Duits, Grieks of Koerdisch..)

Ik vind die accenten juist alleen maar leuk en origineel! Hoe ik ze allemaal uit moet spreken weet ik alleen niet...

Hier staat een overzicht van althans de medeklinkers: http://www.dulminis.nl/carqax/consonantscaruh.png. De eerste tekens zijn steeds de uitspraak volgens het internationaal fonetisch alfabet; tussen haakjes staat daarachter de schrijfwijze.

(Voor wie het IPA trouwens nieuw is, een heel erg korte uitleg:
- p, b, f en v met accent (labiaal) als in Nederlands, maar verder naar voren uitgesproken, dus echt tussen je lippen.
- p, b, f en v zonder accent (labio-dentaal) als in Nederland.
- x als een s, maar met een vaag vermoeden van een t ervóór (de naam van het land zou bv in het NLs dus ook 'Kartjats' kunnen zijn, maar meestal houdt men 'Kartjas' aan)
- de hele retroflexkolom: als de kolom links ernaast, maar met een lichte -j erachter.
- in de palataalkolom: als in de kolom links ernaast, maar met een zwaardere j.
- de velairen: k van koevoet, en g als de eerste k in het woord 'zakdoek' (of als g in Engels 'good').
- de uvulairen: idem als de kolom links ernaast, maar verder achter in de keel uitgesproken.

Ten dele worden deze medeklinkers bepaald door de klinker die erna komt, maar niet altijd. Meer daarover later.

Dulminis schreef:Ik had toen ik 14 was eens een taal bedacht waarvan ik dacht dat die nergens op zou lijken, maar toen ik wat meer verschillende talen begon te ontdekken, bleek mijn taal zo Indo-Europees te zijn als Duits, Grieks of Koerdisch..

Eerlijk gezegd vind ik de talen die jij bedenkt nog steeds allemaal ontzettend Indo-Europees... (Het zijn i.i.g. allemaal inflectionele talen, hetgeen typisch is voor Indo-Europese en Semitische talen maar verder niet zoveel voorkomt. Anders gezegd: een inflectionele taal zonder typisch semitische kenmerken komt op mij altijd ontzettend Indo-Europees over.)

Maar dat terzijde. De taal ziet er nu al fraai uit. Ik ben benieuwd naar de uiteindelijke gedetailleerde beschrijving.

Nu noem je de twee belangrijkste taalgroepen met fusionele inflectie, maar er zijn nog andere vormen (agglutinatief, polysynthetisch), waardoor de groep talen met inflectie aanmerkelijk groter wordt (en, althans volgens wikipedia, ook niet beperkt blijft tot het Europese continent, hoewel vrijwel alle talen in Europa (incl. bv. Fins/Hongaars, Turks, Baskisch en Georgisch) wel inflectie vertonen.)

Caruh zou half-agglutinatief (een morfeem geeft slechts één grammaticale category weer), half-fusioneel (een morfeem geeft meerdere grammaticale categorieën weer) moeten zijn: de meeste naamvallen hebben maar één vorm, die niet verandert in enkelvoud of meervoud. Verder is er het ergatiefstamachtervoegsel dat in de meeste naamvallen alleen kan fungeren als meervoudsindicator (en waarachter de naamvalsuitgang wordt geplaatst). In de absolutief, ergatief en partitief lijkt dit echter allemaal wat door elkaar te lopen; het ergatiefstamachtervoegsel komt in de ergatief en partitief zowel in het enkelvoud als in het meervoud voor, dus kan op zichzelf hier niet alleen geïnterpreteerd worden als meervoudsindicator. Het verschil tussen enkel- en meervoud wordt hier aangegeven door verandering van dat achtervoegsel. En in de absolutief meervoud is er het achtervoegsel -xe dat zowel absolutief als meervoud aangeeft.

Kan iemand even uitleggen wat inflectie precies betekent? Het is nou eenmaal niet echt een woord dat de gemiddelde Nederlander kent, zelfs niet de gemiddelde hoger-opgeleide Nederlander.

Inflectie wil zeggen dat woorden van vorm veranderen afhankelijk van geslacht, getal, functie in de zin, tijden, personen etc. Vaak zijn deze veranderingen op basis van achtervoegsels (hij zing-t), maar soms verandert er ook iets in het woord (ik zing - ik zong). Een taal zonder inflectie is isolerend: alle woorden hebben altijd dezelfde vorm en de dingen als geslacht, getal etc. worden dus uitgedrukt door bv. omschrijvingen (er zijn bijvoorbeeld talen waarin je meervoud uitdrukt door simpelweg het woord te herhalen), een vaste woordvolgorde etc.

Voor wie zich tijdens de kerstdagen verveelt:

Wat en Hoe in het Karktisch/Caruh:

Spoiler: weergeven

(Overgenomen uit een Deens gidsje, vandaar het Deens. En aangezien dat toch niet volstrekt nutteloos schijnt te zijn in dit forum, heb ik het er maar bij gekopieerd)

Tellen in het Karktisch

Is het correct dat de letter a wordt uitgesproken als /ä/ en ȧ (met punt) als /a/ zoals hier beschreven? Die twee klanken liggen erg dicht bij elkaar, maar het komt op mij ook over als een afwijking van de systematiek van de punt boven. Ik had verwacht dat a /ɑ/ zou zijn en ȧ (met punt) /a/. Op zich is er natuurlijk geen enkel bezwaar tegen zo'n (bovendien subjectieve) "afwijking", maar ik wilde het even verifiëren.

Nee, andersom: de a zonder punt is /a/ en de a met punt is /ä/* (en zo staat het daar ook vermeld). /ɑ/ bestaat niet in het Karktisch. Het klopt dat de klanken erg dicht naast elkaar liggen, en veel niet-native speakers hebben moeite met het verschil (en spreken daarom de a zonder punt korter uit qua duur dan die met punt, hoewel dat niet hoeft).

* Niet te verwarren met de geschreven Duitse ä, die uitgesproken wordt als /e/ of soms als /ɛ/, maar het spontane bestaan van die laatste klank is twijfelachtig; hij wordt vaak gebruikt door mensen die netjes Duits denken te spreken (zie http://en.wikipedia.org/wiki/German_phonology voor meer hierover).

Omdat het Kartjaans nogal een exotische taal is, worden veel namen in het buitenland anders gespeld. Hieronder is een conversietabel met enkele voorbeelden:



NOOT: de conversie naar het Tholeens-Duits en Carthaams-Engels is louter een voorstel en is nog onder voorbehoud.

Ik vind wel dat voor mij de uitspraak van Kartjaanse plaatsnamen nu veel meer inzichtelijker is geworden.

Volgens mij heb je de i's met en zonder punt in Aqilexic verwisseld. Deze plaats zou als /aatjelee(t)siek/ uitgesproken moeten worden.

Ik vind de th ook wat verwarrend; dat impliceert bij veel mensen een Engelse th als in 'thin' of 'this', maar de c met accent wordt ook als /tj/ uitgesproken, maar verder voor in de mond dan de q met accent.

Ik zou hem willen veranderen, en gelijk ook de Tholeense transliteraties/exoniemen erin zetten (niet alle tekens kan ik oproepen )

Curśa: Kurscha - Kurşa
Hovan: Hoben - Hoban
Oca: Okah - Oka
Aqilexiq: Atjelezchech - Aţileçika
İźulq - Ischulzch - Izjulo
Luźo - Luscho - Luzjo
Ėǵubȯ - Eidhubow - Ÿdjubo
Xėzė - Zcheise - Çÿs
Ećek - Ezchecke - Eçek
İqizėni Caǵuq - Itschezänen-Kattjuk - Içizäni-Kadjuk

Transliteratie komt nog wel.

Voor een ongevere Nederlandse transcriptie (met accenten waar de klemtoon ligt):
Curśa: kóersja
Hov́an: hóvaan
Oca: óka
Aq́ılexic: aatjelé(t)siek
İźulq́: íezjoeltj
Luźo: lóezjo
Ėǵubȯ: éeidjoeboo(u)
Xėzė: (t)séeizeei
Ećek: éetjeek
İqizėni Caǵuq: ietjíezeeinie kádjoetj
Xėlurq́ȧ: (t)seeiloertjáa

Nieuwe tabel staat er nu, aangevuld met de talen van Faylin en de officiële Tholeense exoniemen.

Dumerisch-latijnse namen:

Cursia, Ovanum, Oca, Atelesicum, Esiultium, Lusio, Eidiubum, Teisaei, Etiaecum,Itiseni, Teilurtia

Die tabel vind ik schitterend overigens, zou ik daarvan het template kunnen krijgen?

Voor wie doorgaans in paniek raakt bij het zoeken naar afleidingen van Cȧrq́ax in allerlei talen, zie de tabel hieronder.
For those who normally panic when searching for derivations of Cȧrq́ax in several languages, please see the table below.

Ik jat het idee even van Lars: Kleuren in het Karktisch.

xiv́ė
vȧlh
źarq́i
cav́i
ohuq́
pıpıri
źuq́
iq́izėn
tırqesćeni qolur

En een vertaling in het Karktisch van de tekst die Faylin al koos voor een vertaling.
Het is overigens niet een tekst die ik zelf gekozen zou hebben, maar daar zit dan ook weer een soort uitdaging in

Ihėzȯ aun, ihėzȯ aun
Noculenȯ nȯś źaldezȯ źȯlixėl
Ihėzȯ aun, ihėzȯ aun
Ėxėzȯ ozexe av́a ṕȧzekesćenė
Ovemunex́unȯ ȧx x́ȧteneś unov́ė, otonunȯ x́ȧtenś x́ȧt
Ihėzȯ omarq́i hahenśok
Omelex́unȯ caǵuseneś uno nax

Laat het gaan, laat het gaan
Ik kan het niet langer terughouden
Laat het gaan, laat het gaan
Sluit de poorten nu voor altijd
Het maakt mij niet uit wat ze gaan zeggen
Laat de storm razen
De kou stoort mij nooit

Mocht Frozen ooit in het Karktisch worden ingesproken, dan zullen ze er ongetwijfeld een minder letterlijke, maar wel poëtischere vertaling van maken.

Ziet er goed uit! Alleen is de Nederlandse vertaling die ik heb geschreven de letterlijke vertaling van het Fayleens. Als je de originele tekst wilt vertalen, moet je deze gebruiken:

Let it go, let it go
Can't hold it back anymore
Let it go, let it go
Turn away and slam the door
I don't care what they're going to say
Let the storm rage on
The cold never bothered me anyway

Dat zou alleen een licht andere vertaling van 'turn away and slam the door' kunnen hebben. De overige nuanceverschillen tussen het Engels en het Nederlands hebben verder geen gevolgen voor het Karktisch. Sowieso vraag ik me af of men in het Karktisch de gebiedende wijs op deze manier en zo vaak in een zo korte tekst zou gebruiken; er is in het Karktisch namelijk geen aparte gebiedende wijs, maar men gebruikt de onbepaalde wijs om instructies te geven (zoals in het Nederlands ook kan in opschriften, bv. 'Niet roken!', 'Brand uitrit weer vrijlaten!', maar in andere situaties als streng en onbeleefd wordt ervaren; je zegt niet tegen de directeur: 'Zitten gaan/Gaan zitten!') of een omschrijving met 'moeten'. Beide mogelijkheden leveren tamelijk lelijke constructies op, die in het algemeen niet worden beschouwd als literair.